Materiały z Terenu

Zespół BRZOZOKI KGW w Brzózie Królewskiej.

Wywiad z Zofią Woś – członkinią i przewodniczącą Zespołu Brzozoki.

 

 

Pani Zofia urodziła w 1970 r.  w Nowej Sarzynie. Jest obecnie pracownikiem Gminnego Ośrodka Kultury w Brzózie Królewskiej jako instruktor oraz opiekun zespołu Brzozoki. Przygoda z muzyką rozpoczęła się zupełnie przez przypadek. Wcześniej pani Zofia nie czuła się związana z folklorem. Mimo to poprzednia instruktorka zespołu Stanisława Wach namawiała ją usilnie do udziału w zespole. Jednak w końcu pani Zofia zdecydowała się przyjść na jedno ze spotkań zespołu, wraz ze swoim mężem i tak zaczęła się jej działalność.

Pierwszym zespołem o nazwie Brzozoki zajmowała się pani Helena Szczęch. Skład był zupełnie inny – kapela składała się m.in. ze skrzypiec i cymbałów. Wraz z jej odejściem na emeryturę zespół zaprzestał działalności (2001 r.).  Jednak cały czas działało Koło Gospodyń Wiejskich, do którego po części należeli dawni członkowie Brzozoków. Tutaj należy wspomnieć nieco o historii KGW w Brzózie Królewskiej, gdyż odegrało ono dużą rolę w reaktywacji Zespołu Brzozoki. KGW w Brzozie Królewskiej powstało w 1963 r. i działało przy Kółku Rolniczym. Przewodniczącymi były: Józefa Zygmunt, Anna Franus, Leonia Grabarz, Julia Szczepaniak, Leonia Czudak, Zofia Grabarz, Helena Wawrzaszek, Stanisława Wach a obecnie Zofia Woś. Panie z KGW stawiały sobie do realizacji różne zadania. Organizowały szkolenia, pokazy, kursy gotowania, szycia, pieczenia, haftu. Prowadziły hodowlę drobiu, uprawiały poletka doświadczalne, pokazywały kobietom ich znaczenie w życiu społecznym. Dzisiejsza organizacja kobiet z Brzózy Królewskiej aktywnie uczestniczy w życiu społecznym i kulturalnym gminy, powiatu i nie tylko. W 2003 r. przy KGW powstał zespół śpiewaczo-obrzędowy "Brzozoki", który bierze udział w przeglądach, spotkaniach, pielęgnuje tradycję, pokazując młodemu pokoleniu dawne obrzędy i zwyczaje. KGW organizuje cykliczną imprezę "Obrzędy jesienne - święto pieczonego ziemniaka".

Zespół Brzozoki działa przy Ośrodku Kultury w Brzózie Królewskiej. Poza nim kolejnymi formami aktywności muzycznej są Orkiestra Dęta, która została już szczegółowo opisana oraz Młodzieżowy Zespół Tańca Ludowego pierwszy raz na scenie zaprezentował się w 2010 roku na Dożynkach Gminnych w Brzózie Królewskiej. Specjalnie na to święto tancerze gimnazjalnej grupy tańca towarzyskiego Swing zatańczyli suitę tańców rzeszowskich. W pierwszym składzie zapamiętamy pary: Albina Grabarz, Grzegorz Osowski, Natalia Wójcik, Jakub Szczęch, Karolina Szybiak, Dawid Kulpa, Ewelina Grabarz, Przemysław Kuras, Dorota Grabarz, Piotr Hałaj. Skład dynamicznie się zmieniał i już na Przeglądzie Zespołów Tanecznych "Fatamorgana" w Giedlarowej 12.02.2011 można było zobaczyć także Edytę Stepień, Kingę Kowcz i Wojciecha Szeligę, którzy od początku zaangażowani byli działalność zespołu.Dzięki pomocy Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Brzóza Królewska grupa zaczęła się rozwijać podnosząc swoje umiejętności taneczne oraz zwiększając liczbę młodych ludzi chcących tańczyć tańce ludowe. W roku 2013 młodzieżowa grupa przyjęła nazwę Zagrodzianie. Pomysłodawcą nazwy był pan Marian Grabarz od początku związany z zespołem. Obecnie Młodzieżowy Zespół Tańca Ludowego Zagrodzianie pracuje w dwóch grupach wiekowych. W swym repertuarze ma tańce narodowe i tańce rzeszowskie. Grupa często prezentuję się ma terenie gminy, powiatu i województwa. Opiekunem zespołu jest pani Jolanta Ciryt. Na czele zespołu tańca od 2013 roku z inicjatywy młodzieży stoją młodzi animatorzy Albina Grabarz i Jakub Szczęch. Kończąc tę krótką dygresję, podsumowując można stwierdzić, że pomimo niewielkich rozmiarów Ośrodek Kultury w Brzózie Królewskiej posiada bardzo atrakcyjną ofertę dotyczącą zespół muzycznych.

 W 2003 r. Koło wyjechało na Święto Kwitnącej Jabłoni w Przychojcu. Wówczas członkowie zostali postawieni przed faktem, że jest potrzeba występu wokalnego na scenie. Występ się odbył i w ten sposób powstał pomysł stworzenia zespołu Brzozoki na nowo. Wiązało się to z zakupieniem instrumentów oraz z częstymi spotkaniami i próbami. Przewodnicząca Koła Gospodyń, Stanisława Wach, namówiła Stanisława Stępień do grania wraz z zespołem (klarnet i akordeon).

Jednak stało się tak, że muzyk musiał wyjechać do pracy ze granicą. Udało się jednak namówić pana Waldemara Jarzyńskiego, który został na stałe w zespole. Skład kapeli to akordeon (jeden lub dwa), skrzypce, Stanisław Stępień – saksofon oraz Jerzy Szczęch na bębnie. Ponad to trzynaście śpiewających pań oraz czterech panów. Oto obecny skład zespołu.

 

Kapela

 1. Waldemar Jarzyński – akordeon, skrzypce

2. Stanisław Stępień – akordeon

3. Stanisław Stępień – saksofon, klarnet

4. Julian Szczęch – bęben

 

            Grupa śpiewacza

1.Zofia Woś – opiekun zespołu

2. Krystyna Gibała

3.Zofia Dmitrowska

4. Józefa Grabarz

5. Krystyna Grabarz

6. Janina Hałaj

7. Renata Kozak

8. Katarzyna Kuczek

9. Janina Kula

10. Magdalena Niemczyk

11. Zofia Stępień

12. Eugenia Szczęch

13. Stanisław Wach

14. Alfred Grabarz

15. Lesław Grabarz

16. Zbigniew Woś

17.Renata Kozyra

18. Mirosław Kozyra

 

            Zespół powstawał stopniowo. Najpierw dołączyły do niego członkinie Koła Gospodyń Wiejskich, następnie ich znajomi lub rodzina, poprzez namowy i zaproszenia członków zespołu.

Na początku nie było jednolitych strojów. Następnie udało się skompletować częściowo stroje rzeszowskie. Obecnie są skompletowane stroje rzeszowskie i lasowiackie dla wszystkich członków oraz stroje biesiadne.

            Repertuar czerpany jest z przekazów ustnych lub starych zapisków. Bardzo ważną częścią repertuaru Zespołu są kolędy. Charakterystyczy na przykład jest Obrzęd Kolędniczy z Szopką oraz kolęda „Bóg się rodzi, gwiazda wschodzi”. Typowo stare pieśni są wykonywane przez zespół przede wszystkim na konkursach. W ciągu ostatnich pięciu lat zespół kilkakrotnie gościł na Ukrainie, we Lwowie w Galicyjskim Centrum Kultury , gdzie zespół występował z kolędą oraz Obrzędami Wielkanocnymi. Wyjeżdżał także do Dereczyna na Festiwal Kolęd. W 2013 r. Zespół Brzozoki wziął udział w Międzynarodowym Festiwalu Śpiewaczym na Krymie. Samo zebranie środków było ogromnym wyzwaniem, jednak przedsięwzięcie udało się zrealizować. Poniżej zamieszczono fragment tekstu kolędy
„Bóg się rodzi, gwiazda wschodzi” wraz z zapisem nutowym.

 

Bóg się rodzi, gwiazda wschodzi, 
        Trzéj Królowie od wschodu
    Tu z darami, ofiarami,
        Każdy swego narodu,
Do Betlejem gdzie złożony,
Z Panny Chrystus narodzony,
        Jadą z licznymi dwory.

    Murzynowie, Arabowie,
        Z Tarsu to są Królowie;
    Nauczeni, oświeceni,
        Ci święci trzej Magowie
Przez Proroka Balaama,
Co potwierdza gwiazda sama,
        Prowadząca do szopy.

    Nie leniwi, lecz skwapliwi,
        Swoje kraje rzucają,
    A w te strony swe korony,
        W szopie Panu składają;
Jeruzalem nawiedzając
I Heroda się pytając,
        Gdzie Król Chrystus narodzon?

 

            Poza wyjazdami i konkursami zespół występuje przede wszystkim dla lokalnej widowni. Posiada w swoim repertuarze, poza pieśniami ludowymi, piosenki biesiadne. Występy czasami odbywają regularnie co tydzień. W zeszłym roku zespół występował aż czterdzieści razy, poza konkursami i przeglądami.

            Zespół prowadzi także działalność obrzędową. Dotyczy ona przede wszystkim tradycji ludowych związanych m.in. z pracami w gospodarstwie. Są to między innymi Kolęda z Kozą, dwa widowiska Dożynkowie, widowiska Wielkanocne, Kiszenie Kapusty. Wiedzę na ten temat zespół czerpie z wiedzy starszych osób, z literatury oraz z Internetu.

            Zespół funkcjonuje dzięki pomocy Ośrodkowi Kultury, Wójtowi Gminy Leżajsk oraz miejscowym sponsorom. Można powiedzieć, że Zespół Brzozoki to zespół międzypokoleniowy. Najmłodszy uczestnik ma 30 lat, najstarsza uczestniczka przeszło 77 lat. Co więcej do zespołu należy dużo małżeństw.

            Poza kultywowaniem zwyczajów regionalnych we wschodniej części województwa Podkarpackiego Zespół Brzozoki prowadzi także drugi nurt działalności. Zajmują się oni tworzeniem okazjonalnych kabaretów, scenek teatralnych, oraz popularyzowaniem muzyki biesiadnej. Jest ona często związana z muzyką ludową, a niektóre piosenki można śmiało zakwalifikować do obu gatunków. Często zespół występuje z programem łatwym w odbiorze i tanecznym, bo, jak mówi pani Zofia, muzyka ludowa nie zawsze jest łatwa do słuchania. Ponad to zespół kultywuje tradycję bram weselnych – we własny, oryginalny sposób łącząc tradycje i współczesne pomysły. Jest to ważny element działalności zespołu – podkreśla pani Zofia.

            Podsumowując Zespół Brzozoki wykonuje zarówno tradycyjną muzykę ludową i widowiska dotyczące obrzędów, jak i muzykę bliższą ludziom – biesiadną, inspirowaną często folklorem. Zespół kultywuje np. tradycję bram weselnych, ale w nowy, niepowtarzalny sposób. Ponad to promuje muzykę zarówno na przeglądach i konkursach folklorystycznych jak i na imprezach okazjonalnych, docierając tym samym bliżej odbiorcy. Zatem można stwierdzić, że Zespół Brzozoki kontynuując tradycje swojego regionu reinterpretuje folklor zarówno muzyczny jak i ten zawarty w zwyczajach i obyczajach.

 

 

Materiał zebrała  Anna Rogozińska w ramach projektu „Miedzypokoleniowa sztafeta folkowa. Badania terenowe".(2016).